Archeolodzy i detektoryści pod niebem Lednicy

„Współczesne techniki i metody ochrony dziedzictwa kulturowego w kontekście współpracy archeologów i detektorystów” – tak brzmiało hasło konferencji naukowej, która odbyła się wczoraj w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w Dziekanowicach. Organizatorami spotkania było Muzeum oraz Wielkopolska Grupa Eksploracyjno-Historyczna „Gniazdo”. W konferencji wzięli udział także przedstawiciele Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć”. Nasza Fundacja odbyła podczas konferencji kilka ciekawych spotkań i nawiązała kontakty, które mamy nadzieję, że zaowocują już w niedalekiej przyszłości.

Otwarcia konferencji dokonali: prof. Andrzej Wyrwa, dyrektora Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy i Jolanta Goszczyńska, Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków. – Bardzo się cieszę, że tak wiele osób jest zainteresowanych problemem, który podejmujemy na dzisiejszej konferencji. Mam nadzieję, że wnioski wypływające z dzisiejszej dyskusji przyczynią się do skonstruowania wniosków, które posłużą później osobom merytorycznie przygotowanym do tego, żeby wystosować te wnioski bezpośrednio do ministerstwa. Problem który podejmujemy jest problemem nowym, bardzo dyskusyjnym, a jednocześnie w wielu przypadkach nie zawsze jest zgodny z prawem. Stąd wszystko co będziemy tutaj dzisiaj mówili ma szalenie wielkie znaczenie dla przyszłości współpracy detektorystów, którzy są bardzo potrzebni, ich wiedza i przede wszystkim sprzęt z archeologami, dla ochrony dziedzictwa narodowego – mówi prof. A. Wyrwa.

Z kolei J. Goszczyńska, nawiązując do „Projektu Lednica” (projektu od którego narodził się pomysł piątkowej konferencji naukowej – dop. KS) podkreśliła, że ten model wypracowany przez Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, UAM i Stowarzyszenie „Gniazdo” jest na dzisiaj optymalnym sposobem współpracy z poszukiwaczami i archeologami, który powinniśmy dalej rozpropagowywać. Jest to też obopólna korzyść dla obu stron, bo obie strony są z tej współpracy zadowolone.

Wśród zaproszonych gości, w konferencji wzięli udział m.in. Ewa Zdolińska-Romańczuk z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bartosz Skaldowski, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie, podinspektor Henryk Gabryelczyk, ekspert ds. ochrony zabytków z Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu, prof. Włodzimierz Rączkowski z Instytutu Archeologii UAM w Poznaniu i Jacek Wielgus, prezes Polskiego Związku Eksploratorów.

Całość konferencji prowadził dr Andrzej Kowalczyk z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, który też przygotował mini-wystawę zabytków odnalezionych podczas realizacji „Projektu Lednica”.

Ważne referaty
Program konferencji naukowej, podzielonej na trzy części, składał się z kilku ciekawych referatów, które wzbudziły spore zainteresowanie licznie przybyłych do Muzeum miłośników historii z całej Polski. W piątkowym spotkaniu udział wzięło ponad 60 osób. Więcej już nie pomieściłaby sala.

Pierwszą prelekcję przedstawiły Marta Błażejewska i Marta Świtoń z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu, a temat ich wystąpienia brzmiał „Ochrona dziedzictwa i możliwości prawne wykorzystania detektorów metalu nie tylko w badaniach archeologicznych”. Po nich Bartosz Skaldowski, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa omówił nową koncepcję ewidencji dziedzictwa archeologicznego czyli projekt „AZP+”.

Kolejny wykład, który wzbudził spore zainteresowanie publiczności, przedstawił Piotr Wroniecki z Warszawy. Tytuł tego wykładu to: „Sprzęt, wiedza, ludzie i metody. Ostatni dzwonek dla prospekcji archeologicznej?”

Druga część konferencji naukowej zaczęła się od prezentacji mówiącej o „Projekcie Lednica” jako przykładzie badań powierzchniowych z udziałem detektorystów. Omówili ją: Lidia Żuk z Instytutu Archeologii UAM w Poznaniu, Mikołaj Kostyrko z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Ottona i Fryderyka w Bambergu, dr Andrzej Kowalczyk z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy i Krystian Sobkowiak, prezes Wielkopolskiej Grupy Eksploracyjno-Historycznej „Gniazdo”. Po nich o badaniach pola bitwy pod Kunowicami (12 sierpnia 1759 r.) prowadzonych w latach 2009 – 2018 opowiedział prof. UAM dr hab. Grzegorz Podruczny.

Ostatnim punktem tej części było wystąpienie Jacka Wielgusa, prezesa Polskiego Związku Eksploratorów, który wygłosił pogadankę pt. „Archeolodzy i poszukiwacze – trudna miłość” w której opowiedział o PZE, o działaniach Związku, planach, jak również o postrzeganiu PZE przez archeologów. Jego wystąpienie było szeroko komentowane w kuluarach konferencji przez środowisko archeologów z których zdecydowana większość nie zgadzała się z tezami przedstawionymi przez J. Wielgusa.

Trzecia część spotkania to był panel dyskusyjny związany z prawnymi, metodycznymi i metodologicznymi kierunkami badań nieinwazyjnych z wykorzystaniem detektorów metali dla wielostronnej ochrony dziedzictwa kulturowego. Moderatorem był dr A. Kowalczyk a do dyskusji zaproszono: prof. Andrzeja Wyrwę, dyrektora Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, prof. Włodzimierza Rączkowskiego z Instytutu Archeologii UAM w Poznaniu, Martę Świtoń z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu, Marcina Sabacińskiego z Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz K. Sobkowiaka z WGE-H „Gniazdo”.

Ciekawe spotkania Fundacji Historycznej
Konferencja naukowa w Dziekanowicach w której – jako przedstawiciele Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” – wzięliśmy udział, była dla nas okazją do kilku ciekawych spotkań i nawiązania kontaktów, które mamy nadzieję, że zaowocują już w niedalekiej przyszłości.

Dla nas najważniejszą rozmową, którą odbyliśmy, do tego długą i bardzo ciekawą, była rozmowa z Jolantą Goszczyńską, Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, której przedstawiliśmy kilka planów naszej Fundacji na przyszły rok z którymi wiążą się pozwolenia o które będziemy wnioskować do WKZ. Poznaliśmy też kilka ciekawych informacji co do działań w powiecie gnieźnieńskim. Przy okazji podarowaliśmy pani konserwator moją najnowszą książkę pt. „Złoto Dziedzica”.

Była też okazja do rozmowy z prof. A. Wyrwą, która dotyczyła postaci hr. Albina Węsierskiego (w 1856 r. wykupił z rąk pruskich wyspę Ostrów Lednicki ratując ją od zniszczenia), jak i naszej współpracy z Muzeum. Profesor poprosił o moją książkę pt. „Tajemniczy Pałac Zakrzewo”, w zamian za co, my będziemy mogli zapoznać się z dokumentami związanymi z A. Węsierskim znajdującymi się w archiwum Muzeum. Przy tej okazji warto zaznaczyć, że na mini-wystawie towarzyszącej konferencji można było zobaczyć… guzik Albina Węsierskiego odnaleziony w tym roku podczas poszukiwań w ramach „Projektu Lednica”.

Konferencja, która odbywała się pod patronatem medialnym miesięcznika „Odkrywca”, była również możliwością spotkania i porozmawiania z redaktorem naczelnym Andrzejem Daczkowskim i omówienia przyszłościowej współpracy.

Wśród uczestników konferencji spotkaliśmy również zaprzyjaźnionego z nami, archeologa Bogdana Walkiewicza z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. Nie mogło też zabraknąć czasu na rozmowę z Marcinem Sabacińskim z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, którego w tym roku spotkaliśmy już po raz trzeci (wcześniej spotkaliśmy się w czerwcu na konferencji „Odpowiedzialny detektoryzm” w Brzozie koło Brodnicy i w sierpniu na Dolnośląskim Festiwalu Tajemnic w Zamku Książ). Była również okazja do rozmowy z Ewą Zdolińską-Romańczuk z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak również z podinsp. Henrykiem Gabryelczykiem z Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu.

Spotkanie w Dziekanowicach było też możliwością do rozmowy z organizacjami, które zajmują się podobnymi sprawami jak nasza Fundacja. Między innymi nawiązaliśmy kontakt Kasią Bajerlein i Maciejem Ratajczakiem z Ostrowskiego Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Enigma” z którym umówiliśmy się na kolejne spotkanie w Zamku Czocha, gdzie w listopadzie zjadą się miłośnicy historii.

Podsumowanie
Konferencja „Współczesne techniki i metody ochrony dziedzictwa kulturowego w kontekście współpracy archeologów i detektorystów” okazała się przysłowiowym „strzałem w dziesiątkę” o czym świadczy frekwencja i wielość pytań zadawanych uczestnikom panelu. Po drugie, cieszy, że taka konferencja odbyła się wreszcie w Wielkopolsce, w powiecie gnieźnieńskim, gdzie na co dzień współpracuje ze sobą wielu archeologów, muzealników i detektorystów.

Spotkanie w Dziekanowicach ponownie pokazało, że środowisko poszukiwaczy, eksploratorów i detektorystów (bez względu jak ich będziemy nazywać) oraz archeolodzy potrzebują tego typu debat w trakcie których jasno i rzeczowo (a co najważniejsze bez nerwów i złośliwości) będą rozmawiać o swoich racjach, by później wspólnie wyciągać wnioski. Prof. A. Wyrwa zadeklarował, że za rok odbędzie się kolejna taka konferencja naukowa.

Dla naszej Fundacji (młodej Fundacji bo działającej zaledwie 10 miesięcy) konferencja była przede wszystkim kolejną możliwością do nawiązania nowych kontaktów, które będą nam w przyszłości przydatne. Oczywiście ważnym aspektem naszego udziału była też możliwość wysłuchania ciekawych prelekcji z których wyciągnęliśmy kilka ważnych wniosków.

Karol Soberski
Fot. Aleksandra Soberska, K. Soberski