TVP Historia o niemieckiej zbrodni na „Dziekance”

Po raz kolejny do powiatu gnieźnieńskiego przyjechała ekipa TVP Historia i telewizyjnego programu „Było… nie minęło – Kronika zwiadowców historii” red. Adama Sikorskiego i ponownie tematem programu była niemiecka zbrodnia na pacjentach szpitala psychiatrycznego „Dziekanka” w Gnieźnie. Pierwszy program „Było… nie minęło” o tych tragicznych wydarzeniach II wojny światowej został nagrany w marcu 2021 roku. Aktualny przyjazd to owoc współpracy Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” ze Stowarzyszeniem „Wizna 1939” w temacie odnalezienia miejsc w których w czasie II wojny światowej Niemcy grzebali zagazowanych pacjentów szpitala psychiatrycznego „Dziekanka”.

Współpraca Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” z Gniezna ze Stowarzyszeniem „Wizna 1939” z Wołomina rozpoczęła się w maju tego roku. Wówczas w Gnieźnie – na zaproszenie K. Soberskiego, prezesa Fundacji Historycznej – gościli: Dariusz Szymanowski, prezes Stowarzyszenia „Wizna 1939”, wiceprezes Marcin Sochoń i członek Zarządu – Piotr Karsznia.

Podczas tej wizyty dokonano też rekonesansu na „dołach śmierci” w lasach koło Mielna w gminie Mieleszyn, gdzie znajduje się miejsce – odkryte w 2004 r. przez K. Soberskiego – w którym w czasie II wojny światowej Niemcy grzebali zagazowanych pacjentów „Dziekanki”. Ów rekonesans przyniósł efekt w postaci odnalezienia za pomocą georadaru nieznanego wcześniej dołu o wymiarach około 20 – 25 metrów kwadratowych!

Zbrodnia bez kary

Czas od maja do września, to był intensywny czas działań archiwalnych, czas pozyskiwania nowych dokumentów w tym temacie i kilka spotkań Fundacji Historycznej „Przywracamy Pamięć” ze Stowarzyszeniem „Wizna 1939” m.in. w lipcu Pułtusku, czy w sierpniu w Gogolinie koło Koronowa. W efekcie tych spotkań pod koniec września podjęto dalsze działania na które zaproszono red. Adama Sikorskiego i ekipę jego programu „Było… nie minęło”.

Przypomnijmy, że to już druga taka wizyta red. A. Sikorskiego. Pierwszy raz gościł w marcu 2021 r.). – Przeczytałem tę książkę i jest to wstrząsająca historią. Zbrodnia jest wspaniale udokumentowana przez pana Karola Soberskiego, dlatego chcę widzom przypomnieć te dramatyczne wydarzenia – mówi A. Sikorski. – Nie będę ukrywał: duma mnie rozpiera, że moja książka „Zapomniana zbrodnia” zrobiła tak duże wrażenie na Adamie Sikorskim, iż zdecydował się przyjechać do Gniezna i nakręcić film o zagładzie chorych „Dziekanki” – podkreśla K. Soberski.

Program „Było… nie minęło” o niemieckiej zbrodni na „Dziekance”

Premiera odcinka programu „Było… nie minęło – Kronika zwiadowców historii” red. Adama Sikorskiego poświęcona niemieckiej zbrodni na „Dziekance” pt. „Zbrodnia bez kary” odbyła się 26 kwietnia 2021 r.

„Było, nie minęło”: Zbrodnia bez kary

W Czerniejewie i na „dołach śmierci”
Wrześniowe zdjęcia do programu „Było… nie minęło” (warto podkreślić, że jest to najpopularniejszy program telewizyjny dla miłośników historii) kręcone były na dziedzińcu pałacu w Czerniejewie (miejsce nie przypadkowe, ponieważ w czasie II wojny światowej częstym gościem tej rezydencji byli m.in. Heinrich Himmler, Hermann Göring, czy Joseph Goebbels) i na „dołach śmierci” w lasach koło Mielna w gminie Mieleszyn.

W trakcie zdjęć w Czerniejewie, K. Soberski przypomniał historię niemieckiej zbrodni w szpitalu psychiatrycznym „Dziekanka” w Gnieźnie, a D. Szymanowski opowiedział o dotychczasowych badaniach miejsca, gdzie Niemcy pogrzebali zagazowanych pacjentów i o najnowszych odkryciach w tym temacie.

Następnie wszyscy udali się do gminy Mieleszyn, a dokładnie do lasów w okolicach Mielna, gdzie znajdują się odkryte w 2004 r. przez K. Soberskiego, „doły śmierci” w których w 1942 r. Niemcy pogrzebali około 500 pacjentów „Dziekanki”. Co odkryto podczas tej akcji na „dołach śmierci”?

O tym dowiemy się podczas premiera tego odcinka programu „Było… nie minęło – Kronika zwiadowców historii”, która jest przewidziana na 10, 17 lub 24 października na antenie TVP Historia.

„Było… nie minęło…”
Redaktor A. Sikorski to polski historyk, dziennikarz, reżyser, scenarzysta, poeta i kierowca rajdowy. Jest autorem słów do wielu tekstów „Budki Suflera” z najwcześniejszego etapu działalności grupy (m.in. „Memu miastu na do widzenia”, „Sen o dolinie”).

Od 2004 r. prowadzi emitowany na antenie TVP Historia program o tematyce historyczno-eksploracyjnej „Było… nie minęło – Kronika zwiadowców historii”. Program kontynuuje cykl reportaży: „Ocalić… od zapomnienia”, emitowanych na antenie TVP 3 w latach 2002-2004. W ramach programu prowadzi poszukiwania mogił żołnierskich, wraków samolotów i innych śladów historycznych. Śledzi również losy tzw. „żołnierzy wyklętych”.

Autor tego najpopularniejszego telewizyjnego programu o odkrywaniu tajemnic historii jest mentorem dla wielu współczesnych poszukiwaczy czy szeroko pojętych eksploratorów i miłośników historii. A. Sikorski jest także autorem książek „Mapa tajemnic. Kronika zwiadowców historii” (Poznań 2012) i „Mapa tajemnice. Tom 2: Z dziennika wypraw” (2013). W obu tych pozycjach znajdziemy znacznie więcej informacji niż w programie.

Stowarzyszenie „Wizna 1939”
Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w 2008 r. Podstawowym celem działalności Stowarzyszenia jest upamiętnienie historii Polski i Polaków w okresie II wojny światowej, okresie poprzedzającym wybuch wojny i okresie powojennym oraz upamiętnienie udziału żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem okresu kampanii wrześniowej 1939 r.

Członkowie Stowarzyszenia „Wizna 1939” mają w dorobku wiele cennych odkryć m.in. odnaleźli szczątki kapitana Władysława Raginisa, dowódcy walk pod Wizną we wrześniu 1939 r., nazywanych również „polskimi Termopilami”; odnaleźli szczątki kpr. pil. Stanisława Zarzeckiego z załogi samolotu PZL 23B Karaś, który został zestrzelony we wrześniu 1939 roku. Byli zaangażowani w poszukiwania miejsca mordu na żołnierzach 4 kompanii batalionu fortecznego KOP „Sarny” w miejscowości Tynne na Kresach Wschodnich. Wspólnie z Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki członkowie Stowarzyszenia „Wizna 1939” odnaleźli mogiłę oficera AK mjr. Konstantego Mikołaja Radziwiłła, który został zamordowany przez Niemców na terenie jednostki w Zegrzu w 1944 roku.

W ostatnim czasie Stowarzyszenie „Wizna 1939” odnalazło także miejsce w którym spoczywają doczesne szczątki mjr. Henryka Dobrzańskiego, czyli słynnego „Hubala”!

„Tu spoczywa Hubal”. Niezwykła opowieść o majorze Henryku Dobrzańskim

Na koniec należy dodać, że Fundacja Historyczna „Przywracamy Pamięć” i Stowarzyszenie „Wizna 1939” planują kolejne akcje związane z poszukiwaniami i upamiętnianiem miejsc w których w czasie II wojny światowej Niemcy grzebali zagazowanych pacjentów szpitala psychiatrycznego „Dziekanka”.

Fotorelacja z nagrywania programu do obejrzenia tutaj